[KSIĄŻKA] Shinrin-yoku. Sztuka i teoria kąpieli leśnych. dr Quing Li

Jedna z koncepcji wyjaśniających ogromny wpływ przyrody na psychologię człowieka zwraca uwagę na to, że w dużym stopniu na łonie natury posługujemy się innym typem uwagi niż w zatłoczonym (szczególnie współcześnie) mieście. Prowadzenie samochodu, przepychanie się wśród tłumu przechodniów, bodźcowanie naszego wzroku i umysłu treściami ulicznych reklam – te i inne elementy życia w mieście sprawiają, że używamy uwagi „świadomej”, ukierunkowanej na konkretne zadania wymagające wysiłku i skupienia. Drugi typ uwagi - „mimowolny” (zwany inaczej „miękkiej fascynacji”) nie jest związany z psychicznym wysiłkiem. Bo o jakim wysiłku można mówić patrząc w chmury, towarzysząc wschodom i zachodom słońca, wsłuchując się w szelest liści czy szept wiatru?

Do tej koncepcji, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia uwagi „miękkiej fascynacji”, nawiązują autorzy sztuki i teorii kąpieli leśnych Shinrin – Yoku. Japonia współcześnie jest kojarzona stereotypowo przede wszystkim z rozwiniętymi technologicznie miastami, nowoczesnością i zapracowanymi ludźmi śpiącymi w metrze po raz kolejny zaskakuje. Tym razem po ikigai, czyli metodzie szczęśliwości i długowieczności rodem z Okinawy japońscy eksperci w dziedzinie medycyny leśnej dowodzą, że dzięki regularnym, medytacyjnym kontaktom z drzewami nasze życie może być zdrowsze i lepsze. 

W pełnej pasji i fascynacji siłą natury opowieści dr Qing Li z Nippon Medical School znajdujemy historię narodzin sztuki leśnych kąpieli związaną w sposób nierozerwalnym z tym, że tradycyjna cywilizacja tego kraju jest cywilizacją lasu. Drzewo jest podstawą kultury, filozofii i religii – a z drewna powstają nie tylko domy i świątynie, lecz także przedmioty codziennego użytku. W Kronikach japońskich, drugiej najstarszej księdze w historii Japonii, jest legenda, skąd w tym kraju wzięły się gęste lasy. W wielu baśniach ludowych można z kolei przeczytać o kodamach, zamieszkujących drzewa bóstwach, przypominających nieco greckie driady. Najsłynniejszymi kodamami są małe białe stworzenia z ogromnymi głowami i okrągłymi czarnymi oczami i ustami znane z filmu Księżniczka Mononoke. Wiele japońskich tradycji (hanami czy sztuka układania kwiatów ikebana) ma przecież źródła w świecie natury). Shizen – z japońskiego „natura” – stanowi jedną z siedmiu zasad estetyki zen. Zgodnie z tą ideą wszyscy mamy emocjonalną, duchową i fizyczną więź z naturą.

Spacer po lesie jako forma ucieczki od cywilizacji technologii i zgiełku wydaje się naturalny. Ale nie o zwykły spacer chodzi w czasie leśnych kąpieli. Nie o ćwiczenia fizyczne, turystykę pieszą czy jogging. Shinrin – Yoku to połączenie z naturą za pomocą wszystkich pięciu zmysłów, otwarcie ich na kontakt z przyrodą, której człowiek stanowi część. To doświadczenie natury – jak wynika z wielu lat badań – może przynieść wiele korzyści zdrowotnych: od redukcji stresu aż po zwiększenie produkcji białek przeciwnowotworowych. Szczególną rolę – jak się okazuje z wieloletnich analiz – odgrywa leśna aromaterapia naturalnych związków chemicznych fitocyndów, wykorzystywanych także w olejkach eterycznych coraz częściej używanych w domach. Można w tym wypadku mówić za autorami książki o domowej leśnej kąpieli, niezbędnej gdy nie mamy możliwości kąpieli naturalnej w lesie lub w parku. 

Szczególnym miejscem, któremu poświęcają fragmenty książki autorzy, dla miłośników leśnych kąpieli jest las Akasawa, znajdujący się w prefekturze Nagano przy starej drodze Nakasendo, zwanej również Szlakiem Samurajów. Ten uchodzący za jeden z trzech najpiękniejszych lasów w Japonii był pierwszym ośrodkiem leśnych kąpieli. Rosną tam charakterystyczne dla leśnego krajobrazu tego kraju hinoki, czyli strzeliste cyprysy. Dziś jest tam osiem tras rekreacyjnych a miejsce ma status kolebki tzw. medycyny lasu. Oprócz tego spacerowicze zażywający leśnych kąpieli mogą korzystać z centrum terapeutycznego, pomocy lekarzy. Od ponad dekady kilka japońskich szpitali prowadzi badania kontrolne połączone z leśną kąpielą: pacjent najpierw bada się w szpitalu a potem dostaje zalecenie kąpieli. Dziś w całej Japonii jest kilkadziesiąt tras w kilkunastu ośrodkach podobnych do Akasawy. Jednocześnie autorzy książki wskazują miejsce na świecie, w których ze względu na walory przyrodnicze oraz zdrowotną moc lasu takie ośrodki powinny powstawać. Wśród nich jest również Białowieski Park Narodowy.

Japońska sztuka leśnych kąpieli zyskuje uznanie na całym świecie. Instytucje i organizacje prowadzą badania, lekarze m.in. w Nowej Zelandii przepisują „zieloną kurację” osobom uzależnionym, chorym na depresje, otyłym i cukrzykom. W Korei Południowej w ramach Narodowego Planu Leśnego w lasach tworzy się szkoły rodzenia, przedszkola i szkoły oraz domy pogrzebowe. W książce opisane są liczne duże projekty mające na celu zachęcić całe społeczeństwa do korzystania z natury. Co jednak wtedy gdy mamy daleko do lasu, jesteśmy zbyt zaganiani i nadmiernie nasz czas pożera miejsca dżungla? Shinrin – Yoku i to na daje receptę. Autorzy zachęcają do praktykowania leśnych kąpieli w miejskich parkach oraz… domach. Wskazują zarazem te najpiękniejsze i to nie tylko w Tokio (park Rikugien czy Ogród Narodowy Shinjuku Gyoen), ale w największych światowych metropoliach. Praktykę domową z kolei zapewnią olejki eteryczne pełne zdrowotnych zapachów. Pomóc w nich mają medytacyjne ćwiczenia, które autorzy proponują czytelnikom. Nic dziwnego – w końcu Shinrin – Yoku służyć ma nie tylko zdrowiu, ale również jak wiele wschodnich sztuk rozwojowi osobistemu.

Dr QING LI, Shinrin – Yoku, Sztuka i teoria leśnych kąpieli. Jak dzięki drzewom stać się szczęśliwszym i zdrowszym, Insignis Media, Kraków 2018.

Marcin Grudzień